In dit artikel deel ik drie kernlessen in ondernemerschap uit één van de meest gedurfde acties van de Tweede Wereldoorlog: de ontvoering van de hoogste generaal van de Duitsers op Kreta.
De slag om Kreta
Kreta, 20 mei 1941. Plotseling ziet de lucht zwart van vliegtuigen en schermen. Er valt een leger uit de lucht. Het is een idee van Hitler: als apocalyptische onderwereldfiguren dalen angstaanjagende superstrijders als sprinkhanen neer op een land om het te onderwerpen. De Fallschirmjäger zijn elitetroepen van het Duitse leger. Op crystal meth en heroïne zullen ze vechten als bezetenen. Eén dag hebben ze van Hitler gekregen om het eiland te veroveren.
Theater en wraak
Om het geheel nog imposanter te maken is ook de nationale sportheld van Duitsland in een harnas gehesen. Max Schmeling, kampioen zwaargewicht boksen, zal ook uit één van de vliegtuigen springen. Naast dat het goede PR oplevert, is het ook een gelegenheid voor Hitler om met de bokser af te rekenen. Het gerucht gaat dat hij de twee Joodse kinderen van zijn bokstrainer heeft helpen ontsnappen naar het buitenland.
De definitie van een held
Het plan was stoutmoedig. De strijders van filmische proporties. De tijd kort. Maar hoe moeilijk kon het zijn om een eiland te veroveren waar een bonte verzameling gevluchte geallieerden lag? Nou, moeilijker dan gedacht. Op Kreta wonen namelijk… Kretenzers. En dat zijn Grieken. De Kretenzer 5e divisie had zich al manmoedig geweerd in Griekenland. Zozeer zelfs dat Churchill verzuchtte: ‘Until now we’d say the Greeks fought like heroes. But from now on we’ll say heroes fight like Greeks.’ Een nieuwe definitie van heldendom was geboren.
In verzet!
Zodra de lucht zwart kleurde en de schermen vielen, stormden de Kretenzers op de aanvallers af. Vader Frantzekakis luidde de klok van zijn kerk om zijn kudde op te roepen tot de strijd. Zelf ging hij de gelovigen voor, gewapend met een oude karabijn. Het kwam voor dat zwaarbewapende Duitsers in paniek op de vlucht sloegen voor een bonte verzameling burgers, gewapend met oude geweren en hooivorken. Antony Beevor schrijft: ‘In de meeste bezette landen duurde het tot meer dan een jaar voordat het verzet zich begon te organiseren. Op Kreta startte het verzet letterlijk vanaf het moment dat de vliegtuigen van de Duitsers aan de hemel verschenen.’
Kreta valt, uiteindelijk
Kreta viel niet in één dag. Hitler moest zijn generaal Student bellen: ‘Frankrijk viel in vijf dagen. Waarom houdt Kreta nog stand?!’ Verwoed werd er gevochten. Pas op 1 juni 1941 viel het eiland in handen van de Duitsers. Er werd een enorme bezettingsmacht gelegerd. Op het hoogtepunt waren er 75.000 soldaten gestationeerd, op een bevolking van 400.000 zielen.
Behind enemy lines
Het is op dit eiland dat één van de meest gedurfde acties van de Britse Special Operations Executive, de SOE, zal plaatsvinden. Deze geheime organisatie is tijdens de oorlog opgericht om achter vijandelijke linies spionage, sabotage en inlichtingenwerk te verrichten. Twee jonge Britse officieren vatten het plan op om de hoogste generaal van het eiland te ontvoeren. Het idee is dat dit de moraal van de Duitsers zal ondermijnen, en die van de Kretenzers zal boosten.
Het slachtoffer
De bevelhebber van de bezettingsmacht is generaal Müller, een wrede man, met de bijnaam ‘De slager van Kreta.’ Dit omdat onder zijn leiding zeven dorpen zijn vernietigd, waarbij meer dan vijfhonderd burgers zijn vermoord. Maar voordat Müller ontvoerd kan worden, krijgt hij een nieuwe baas: generaal Kreipe. Deze dertiende zoon van een Lutherse dominee is een gelouterde strijder. Tijdens de Eerste Wereldoorlog vocht hij aan het Westfront en tegen de Russen. Recent speelde hij een belangrijke rol bij de slag om Leningrad. Onderscheiden met het Ridderkruis, de hoogste Nazi onderscheiding voor moed en leiderschap op het slagveld, wordt hem een wat rustiger post op Kreta gegund.
He drank from a different fountain
De twee Britse officiers zijn Patrick Leigh Fermor (29 jaar) en W. Stanley Moss (22 jaar). Fermor is een romanticus met een liefde voor het Europese continent. Tijdens zijn jeugdjaren was er geen instelling waar hij het kon volhouden. Op 9 december 1933 wandelde Patrick, 18 jaar oud, met een flinke kater Londen uit. Pas meer dan een jaar later en meer dan 3.000 kilometer verder zou hij zijn bestemming bereiken: Constantinopel. Hij hield van zingen, dansen en lezen. Van mensen, reizen en schrijven. Zijn omgeving zei van hem: ‘He drank from a different fountain.’
Het plan
Het was onder leiding van Fermor dat een kleine groep verzetsstrijders het plan van de ontvoering uitwerkt. Op weg terug van zijn werk zal de auto van de generaal worden gestopt. Ze zullen de generaal in zijn eigen auto naar het noordwesten van het eiland rijden. Daar zal een dwaalspoor naar zee gemaakt worden, zodat de Duitsers (hopelijk!) zullen denken dat de generaal met een onderzeeër van het eiland is gehaald. Vervolgens zal de groep met de generaal over de hoogste berg van Kreta trekken, om hem vanaf een strand aan de zuidkant van het eiland te evacueren naar Caïro. Dat klinkt als een plan, toch?!
De ontvoering
Na onvermijdelijke vertragingen en maanden van wachten is het op 26 april 1944 eindelijk zover. Fermor en Moss staan, gekleed in gestolen Duitse uniformen, klaar bij een bocht in de route van de generaal. In de greppel liggen hun makkers. Er knippert een licht in de nacht. De generaal komt er aan! Sneller dan verwacht doemt de wagen van Kreipe op. Fermor en Moss gebaren dat de wagen moet stoppen. ‘Halt!’ ‘Papiere bitte!’ De wagen komt tot stilstand, Fermor rukt het portier van de generaal open, richt zijn wapen op de borst van de man en trekt hem uit de auto. De chauffeur probeert zich te verzetten, wordt bewusteloos geslagen en uit de wagen gesleept.
De generaal wordt achter de voorstoelen op de grond gelegd. Drie verzetsstrijders nemen plaats op de achterbank; hun handen en voeten op de generaal. Fermor neemt plaats op de stoel van de generaal, met diens pet strak over zijn hoofd getrokken. 19 dagen later zal de generaal van een verlaten strand aan de noordkust op een schip worden geleid, en wordt hij afgevoerd naar Caïro. De rest van de oorlog zal de generaal in krijgsgevangenschap doorbrengen. Het is de enige keer tijdens de Tweede Wereldoorlog dat een Duitse bevelhebber succesvol door het verzet is ontvoerd. Graag trek ik drie kernlessen voor ondernemerschap uit deze bijzondere verzetsdaad op Kreta.
Les 1 voor ondernemend leiderschap: Risico nemen
De auto met de ontvoerde generaal was nog geen minuut geleden weggereden van het kruispunt toen er twee vrachtwagens met zwaarbewapende soldaten langs reden. Had de ontvoering een minuut langer geduurd, dan was het op een bloedbad uitgelopen. Met alle gevolgen van dien.
Twee-en-twintig keer door het oog van de naald
Ondertussen stuurde kapitein Moss de generaalsauto richting Heraklion. Heraklion! De hoofdstad van Kreta. Waar het wemelde van de Duitsers. Al snel werd de wagen aangehouden door een Duitse wachtpost. ‘Halt!’, klonk het opnieuw. De generaalsvlaggen op de neus van de auto waren voor de wachtposten voldoende om in de houding te springen. Fermor tikte tegen de klep van de generaalspet, en de auto reed door. De ontvoerders reden over het centrale plein van de hoofdstad. Checkpoint na checkpoint werd gepasseerd. Twee-en-twintig wachtposten lang kropen de mannen door het oog van de naald. Moss achter het stuur. Fermor op de stoel van de generaal. Drie Kretenzer verzetsstrijders op de achterband. Met de generaal liggend op de vloer van de auto. Twee-en-twintig keer bloedstollend risico. Maar het ergste moest nog komen.
Bouw kathedralen!
Nadat de auto achtergelaten was, trok de groep de bergen in. De generaal jammerde om zijn verloren Ridderkruis. Die was tijdens de worsteling waarschijnlijk afgerukt en in het tumult kwijt geraakt. De strijders klommen de bijna 2.500 meter hoge berg Ida op. In bijtende kou trokken ze door de sneeuw naar de top. Overdag rustten ze in verscholen grotten of afgelegen herdershutten. Zodra het donker werd, kwamen ze in beweging.
Na de barre beklimming volgde de afdaling richting Amari vallei. Het was een ongewoon stille nacht. En algauw zou het niet alleen een stille, maar ook een heilige nacht blijken. Want bij het ochtendgloren werden ze onthaald door de verzetsstrijder Antoni. Toen hij de mannen met de ontvoerde generaal zag, sloeg hij meerdere keren een kruis, sloeg zijn ogen ten hemel en riep: ‘God bestaat! Jullie moeten kerken bouwen! Wat zeg ik, kerken?! Kathedralen!’
Wat was er gebeurd? Terwijl Fermor en zijn mannen afdaalden, was er een cordon van duizend Duitsers naar boven getrokken, op jacht naar de ontvoerders. Fermor en zijn troep waren recht door de omhoog klimmende Duitsers naar beneden gelopen. Het was een wonder dat ze niet waren ontdekt.
Ondernemerschap betekent: risico nemen.
Ondernemers hebben vaak een andere definitie van risico dan niet-ondernemers. Zij hebben een onbevangen durf die maakt dat zij grenzen kunnen overschrijden die anderen voor onmogelijk hadden gehouden. Zij ontvoeren een generaal onder het geluid van naderende Duitse vrachtwagens. Zij rijden met een stalen gezicht langs twee-en-twintig vijandelijke checkpoints. Zij wandelen doodleuk door een hermetisch gesloten cordon. Elke ondernemer kan je verhalen vertellen van het nemen van risico. Die keer dat alles afhing van het slagen van die ene ontmoeting. Die keer dat er tot het maximum werd geïnvesteerd in de hoop op resultaat. De keren dat er gegeten moest worden van het verlies.
Les 2 voor ondernemend leiderschap: Verantwoordelijkheid dragen
Het was het onderwerp dat Fermor en Moss de meeste hoofdbrekens bezorgde: ‘Hoe kunnen we de generaal ontvoeren en voorkomen dat er represailles op de bevolking worden uitgevoerd? Het mag niet zo zijn dat honderden onschuldigen worden afgeslacht vanwege de risico’s die wij nemen.’
De brief
Dus schreven ze een brief. Een kostelijke brief, die zij achterlieten in de auto van de generaal. De tekst luidt als volgt:
Gentlemen,
Your Divisional Commander, General Kreipe, was captured a short time ago by a BRITTISH raiding force under our command. By the time you read this both he and we will be on our way to Cairo.
We would like to point out most emphatically that this operation has been carried out without the help of CRETANS or CRETAN partisans and the only guides used were serving soldiers of HIS HELLENIC MAJESTY’S FORCES in the Middle East, who came wit hus.
Your General is an honourable prisoner of war and will be treated with all the consideration owing to his rank. Any reprisals against the local population will thus be wholly unwarranted and unjust.
Auf baldiges wiedersehen!
P.M. Leigh Fermor
Major, O.C. Commando
C.W. Moss
Capt, 2/i.c.
P.S. We are very sorry to have to leave this beautiful motorcar behind.
Getekend met wax stempels van hun ringen lieten Fermor en Moss de brief in de auto achter. De mix van hoffelijkheid, ernst en humor geeft de brief iets geniaals. Het doet studentikoos aan, terwijl het hier gaat om een missie op leven en dood!
Misleiding
In de auto lieten de mannen verder Engelse sigaretten, een Engelse baret en een pocket van Agatha Christie achter. Op het pad naar het noorden werd een dwaalspoor gemaakt met Engelse sigaretten doosjes en snoeppapiertjes.
Het lijkt erop dat de brief heeft gewerkt. Er volgden geen onmiddellijke wraakacties van de Duitsers. Het was pas in augustus, meer dan drie maanden later, dat een serie dorpen in de Amari-vallei werd verwoest. Volgens de Duitsers vanwege de hulp van de dorpelingen aan de ontvoerders van de generaal. Volgens Kretenzers en geschiedschrijvers was er meer aan de hand: in augustus 1944 waren er inmiddels zoveel meer incidenten in de regio geweest dat een actie van de Duitsers onvermijdelijk was.
Ondernemerschap is verantwoordelijkheid dragen
Ondernemers dragen verantwoordelijkheid. Ik hoor het niet-ondernemers soms zeggen: ‘Ja maar ik voel me ook verantwoordelijk.’ Dat geloof ik meestal meteen. En… het is niet hetzelfde. De voortdurende druk van verantwoordelijkheid voor een ondernemer is anders dan die voor en werknemer. Het altijd aan staan. Het zijn van de laatste reddingsboei. Als niemand het meer weet, dan dien jij, als ondernemer met een oplossing te komen.
Fermor en Moss voelden de verantwoordelijkheid voor het verslaan van de Duitsers en voor het beschermen van de lokale bevolking. Zij gaven zich veel moeite om deze verantwoordelijkheid naar eer en geweten te dragen.
Les 3 voor ondernemend leiderschap: Hard werken
Fermor en zijn groep wisten wat het was om hard te werken. ‘Onze zon komt op’, zeiden de verzetsstrijders zodra ze de maan zagen. Dan kwamen ze in beweging en liepen ze tot de dag begon te gloren. Er waren marsen bij van dertien uur, of meer. Lokale verzetsstrijders liepen soms vierentwintig uur aan één stuk, op niet meer dan een paar dadels en noten. Honderd kilometer door bergachtig terrein werd non stop afgelegd, door weer en wind, sneeuw en regen.
Helden op sokken
Negentien dagen lang liepen de ontvoerders met de generaal over het eiland. Van noord naar zuid, en van oost naar west. Uiteindelijk werd er een extractiepunt bepaald op een verlaten strand in het zuidwesten van Kreta. Naarmate de groep dichter bij het strand kwam, verschenen er meer en meer verzetsstrijders vanuit de bergen. Het werd een bonte stoet van vagebonden die de generaal naar zijn laatste momenten op Kreta begeleidde.
Toen de generaal aan boord van het schip was gebracht, trokken Fermor, Moss en alle anderen die op het schip mee voeren hun schoenen uit en gaven die aan de achterblijvende verzetsstrijders. Op hun oude schoenen konden zij hun tochten door de bergen voortzetten. Op kousenvoeten voeren de ontvoerders uit, als echte helden op sokken.
Het lichaam liegt niet
Voor Fermor kwam de extractie precies op tijd. Zijn rechterarm en rechterbeen begonnen dienst te weigeren. Eenmaal aangekomen in Cairo moest hij worden opgenomen in een ziekenhuis. Drie maanden lang was zijn lichaam stijf als een plank en kon hij zich niet bewegen. Langzaam begon zijn lijf zich weer te ontspannen en verdween de spierspanning op mysterieuze wijze. Sommige dokters dachten aan een vorm van kinderverlamming. Anderen aan een reumatische aandoening, door het jarenlang buiten slapen in natte kleren. Weer anderen aan een psychosomatische aandoening: Fermor had maandenlang koelbloedig gehandeld, maar de spanning was in zijn lichaam vastgeklonken en had hem verlamd.
Ondernemen is hard werken
Hard werken tot je erbij neervalt. Ondernemers weten er alles van. Sommigen vertelden me hoe ze in tijden van topdrukte dagenlang niet thuis kwamen, maar in hun kleren een paar uur slaap pakten op de hal van hun pakhuis. Of nachten oversloegen, en 72 uur aan één stuk door werkten. Of jarenlang werkweken maakten van 70 uur.
Ondernemen is vaak: heel hard werken. Om Winston Churchill nog één keer aan te halen: ‘Sommige zien de ondernemer als een op buit beluste wolf, die men dood moet slaan. Anderen zien hem als een koe, die men zonder ophouden kan melken. Maar slechts weinigen zien hem zoals hij werkelijk is, namelijk als het paard dat de kar moet trekken.’
Tot slot
Ondernemen is risico nemen, verantwoordelijkheid dragen en hard werken. Het verhaal van de ontvoering van generaal Kreipe laat dit op zien hoe deze kwaliteiten terugkwamen in één van de meest gedurfde acties van de Tweede Wereldoorlog. Ik hoop dat het verhaal van Patrick Leigh Fermor en W. Stanley Moss je zal inspireren in jouw ondernemerschap en leiderschap.
Hoe het afliep?
In 1972 werd Fermor uitgenodigd voor een programma op de Griekse televisie. Terwijl hij in de studio zat, werd er een onverwachte gast verwelkomd: Kreipe. De generaal kwam de studio inlopen en de wereld was getuige van een warm weerzien tussen ontvoerders en ontvoerde. Met uitzicht op de Akropolis werd het glas geheven op het leven.
Meer lezen?
De klassiekers over de ontvoering van de generaal zijn geschreven door de hoofdrolspelers zelf:
Ill met by moonlight, door W. Stanley Moss
Abducting a general, door Patrick Leigh Fermor
